ეძღვნება თურქეთში მცხოვრებ ქართველებს და ყველა იმ ადამიანს, რომელსაც ძიების იდუმალი ხმა ლაბირინთში იხმობს. იქ სადაც წარსული შეეყრება აწმყოს-ისტორია მთავრდება

ეძღვნება თურქეთში მცხოვრებ ქართველებს და ყველა იმ ადამიანს, რომელსაც ძიების იდუმალი ხმა ლაბირინთში უხმობს. 

იქ სადაც წარსული შეეყრება აწმყოს-ისტორია მთავრდება

წარსული ადამიანის განუყოფელი ნაწილია. მას ვერასოდეს დავემალებით. იგი მუდამ თანგვსდევს და მაშინ გვახსენებს თავს, როდესაც ყველაზე ნაკლებად ველით. უეცრად ჩვენს პირისპირ აღიმართება, თვალებში ჩაგვხედავს და ისტორიაც გრძელდება იმისათვის, რომ ლოგიკურ დასასრულამდე მივიდეს.

ზაფხულის ცხელი დღე იდგა. თბილისი დამაშვრალ ადამიანს წააგავდა, ბუღით სავსე ქალაქში ყველა ერიდებოდა გარეთ გამოსვლას, უმრავლესობას ნავსაყუდელის ძიებაში ქალაქგარეთ შეეფარებინა თავი.
როგორც ყოველთვის მთელ ზაფხულს ან ბიბლიოთეკაში ვატარებდი ანდა ხელნაწერებს დავტრიალებდი. რაღაცას ვეძებდი, თუმცა არ ვიცოდი კონკრეტულად რას, ჩემი ცხოვრებაც ასეთ დაუსრულებელი ძიებას გავს.
ხანშიშესულმა ქალბატონმა გაყვითლებული ფურცელთა შეკვრა მომაწოდა. სიცხისაგან შეწუხებულს სახეზე ოფლი წურწურით ჩამოსდიოდა. ერთი სული ჰქონდა მოვეშორებინე და დროზე დაემთავრებინა სამუშაო დღე. მეც გამოვართვი მთელი შეკვრა ისტორიად ქცეული ფოლიანტებისა. ჩემს ხელში საუკუნეები იყო, ქცეული მიმქრალ რეალობად. გამეღიმა. საკუთარი უსუსურობა დროის წინაშე მძაფრად შევიგრძენი. იგი თითქოს დამცინოდა, თავის სიდიადეს მაჩვენებდა, და მახსენებდა, რომ მეც გაყვითლებულ ფოლიანტებად ვიქცევი.
მთელი თვე ვიმუშავე, მაგრამ ჩემთვის საჭირო ინფორმაციას ვერ მივაგენი. ვინმეს რომ ეკითხა რას ვეძებდი ვერ ვუპასუხებდი. გული დამწყდა, რომ ასე ფუჭად გავატარე თვე რაღაცის ძიებაში.
ადამიანი ილუზიებით ცხოვრობს, რაღაცას ეძიებს მთელი ცხოვრება და როცა საბოლოოდ პოულობს ისტორიაც მთავრდება. მეც ალბად ასე გამწარებითა და გამალებით ჩემი ისტორიის დასასრულს ვეძიებდი. მაგრამ რატომ გაყვითლებულ ფურცლებში? ამაზე პასუხი არ მქონდა. რაღაც იდუმალი განცდა მექაჩებოდა სიძველეებისკენ, თითქოს იქ უნდა ამომეკითხა ჩემი ისტორიის ნაწილი, რათა გამეგრძელებინა აწმყოში და მომავალში დამემთავრებინა. ჩვენ ხომ ამ სამების-წარსული, აწმყო, მომავალი, გარშემო ვტრიალებთ.
მოხუცებული ქალი ჩემს დანახვაზე მთქნარება ეწყებოდა, ალბად ფიქრობდა რას ვეძიებდი ამდენს უცხო ტომისა და გვარის შვილი, თუმცა მან არც კი იცოდა, რომ მეც მისივე თვისტომი ვიყავი ოდესღაც. მისი მშურდა, რადგანაც ნაკლებს ფიქრობდა ეძია თავის ისტორია, ან არ სურდა ზედმეტად შეეწუხებინა თავი. იქნებ ბედნიერება სწორედ ამაშია-ნაკლები ფიქრი.
უკვე საღამო იყო. მოხუცებულმა ჩახველებით მიმახვედრა, რომ უკვე წასვლის დრო იყო. მეც დავემორჩილე და უკან გავყევი. რადგანაც ხანშიშესული იყო კიბეებზე ასვლა უჭირდა, ძლივს მიათრევდა ფეხებს. მის მიერ მოცემული ფურცელთა შეკვრა ზედა თაროზე შემოვდე. მაგრამ ეტყობა კარგად ვერ მოვათავსე და გაყვითლებულ ფოლიანტებად ქცეული ისტორიის მოვლენები უეცრად თაროდან რეალობაში შემოიჭრნენ და ჩვენს ფეხებთან გაიფანტნენ. ქალს რამის გული შეუწუხდა, მათი დალაგება ასე ადვილია არ იყო. შევპირდი, რომ გამოვასწორებდი ჩემს შეცდომას, ავკრეფავდი და დავალაგებდი.
რა ადვილი ყოფილა ისტორიის მოვლენების დალაგება და ერთ სქელ დაფთარში ადგილის მიჩენა, მაგრამ რაოდენ სამწუხაროა, რომ მისი შეცვლა შეუძლებელია. ბოლო ფურცელს მივადექი. ამით დასრულდებოდა მეგონა ჩემი ტანჯვა, ვიფიქრე ჩავდებდი თავის ადგილზე და ვალ მოხდილი წავიდოდი, მაგრამ შევცდი-დამავიწყდა, ვინც წარსულის კარს გააღებს, რათა იქ ამბის დასაწყისი იხილოს, უკან ვეღარ დაბრუნდება, სანამ მას არ დაასრულებს. გაყვითლებული ბოლო ფურცელი ავიღე. მასზე შემდეგი სიტყვები ეწერა:
შუაღამისას გატაცებული “ტყვენი წაასხეს...ამ ტყვეებში იყვნენ ივლიტელი ჩვენი მძახლის ძუძუნას შვილები სიმონაი 13 წლისა და ჯანოი 10 წლისა და მათი და მარიამი” “ახლად გათხოვილი მარიამი მალე ნახეს და დააბრუნეს აი ბიჭები კი გაუყიდიათ სტამბოლის ბაზარზე. დედამ მარიამის მეუღლე პეტრე ჯანაშვილი წაიყვანა მათ საძებნელად. ზღვაში პეტრე დამხვრჩვალა. დედას კი არავინ იცის რა შეემთხვა. შეიძლება ზღვაში დაიხრჩო ან სტამბოლში გაიზიარა სხვა ტყვეთა ხვედრი. მარიამი კი მარტო დარჩენილა და ისიც სტამბოლის გზას დასდგომია მათ მოსაძებნად. ამბობენ “წავიდა სტამბოლს და თქვეს ხალხმან თუ გათათრებულან ძუძუნას შვილები სტამბოლშიო”.
საშინელი გრძნობა დამეუფლა. ამ ამბავმა გონების სიღრმეში არსებული ჩემი დიდი ნენეს მონაყოლი გამახსენა. მახსოვს ბავშობაში თავისი წინაპრებზე როგორ მიყვებოდა. რომელიღაც მათგანი გურჯისტანიდან მოუტაცნიათ და მასაც მარიამი ერქვა. მე კი მისგან სწორედ ამ წინაპრის სახელი მივიღე. ნენე ისე წავიდა ამ სამყაროდან, რომ ბოლომდე გურჯად დარჩა. სულ მიკვირდა, რომ ხშირად საქართველოში ჩამოსვლას ნატრობდა. ჩემთვის ეს იდუმალი ქვეყანა უცხო იყო. მე ხომ სტამბოლში დაბადებული ვიყავი. აქ ავიდგი ფეხი და ჩამოვყალიბდი მეცნიერად. ამ ქალაქმა მომცა ყველაფერი, ფართო ასპარეზი, პირველი სიყვარული, მწუხარებისა და ბედნიერების მომენტებიც, თუმცა წარსული მაინც იდუმალი იყო. ყოველთვის ვგრძნობდი, რომ ამ ქალაქს წარსულით არ ვეკუთვნოდი. საქართველოში დავბრუნდი, მაგრამ მხოლოდ იმისათვის, რომ ჩემი სამეცნიერო კვლევის ბოლო ფურცლები დამემთავრებინა, ამ უკანასკნელმა კი უფრო ღრმად გადამაგდო. სტამბოლი უკვე ჩემთვის მხოლოდ სამკვიდრო აღარ იყო, ის იქცა იმ ქალაქად სადაც ისტორია უნდა გაგრძელებულიყო და თავის ლოგიკურ დასასრულამდე მისულიყო. რა ბედი ეწია ძუძუნას ვაჟიშვილებს და თავად ძუძუნას? სად არიან მათი შთამომავალნი. ალბად, სტამბოლის ქუჩებში დასეირნობენ. იქნებ რამდენჯერ ჩაგვივლია ერთმანეთის გვერდით? ეს ფიქრები არ მასვენებდა.
სტამბოლი, სავსე უამრავი მილეთის ადამიანით, უფრო ახლობელი და ძვირფასი გახდა ჩემთვის. რაც მიზიდავდა ამ ულამაზეს ქალაქში-მისტიკა, რომანტიკა, ბოსფორი, შეჩერებული წამი, ორმაგად გაიზარდა. მას დაემატა წარსულის ისტორიის გაგრძელებისა და დასრულების სურვილიც. ეს ხომ ის ქალაქია, სადაც წარსული და აწმყო ერთმანეთს კვეთს.
რეისი თბილისი-სტამბოლი დაეშვა. ყოველთვის როცა ვბრუნდები ამ ქალაქში ისეთი გრძნობა მეუფლება, რომ პირველად ვარ აქ. ტაქსმა უსკუდარისკენ აიღო გეზი.
ისევ სახლი და ჩვეული ყოველდღიური ცხოვრება, მოკლებული იდუმალებას.
პროფესორის წოდებაც მივიღე, მაგრამ მაინც ვერ ვიგრძენი სიხარული. დავკარგე მოსვენება, აღარაფერი მახარებდა. თვალწინ სულ ძუძუნა და მისი შვილები მედგა. საღამოობით გამოვიდოდი გარეთ, ჩამოვჯდებოდი ბოსფორის ნაპირებთან და გავყურებდი ზღვას, რომელიც საიდუმლოს მალავდა და ბევრი ჩვენებურის უკანასკნელი ნავსაყუდელიც გამხდარა. თუმცა რაღაც მაინც იმედს მაძლევდა. ვგრძნობდი, რომ რასაც ვეძიებდი ძალიან ახლოს იყო. მჯეროდა რამდენიმე მილიონიან ქალაქში მას აუცილებლად შევხვდებოდი. გურჯებს ერთი უცნაური სიტყვა აქვთ “სისხლის ყივილი”. მას ვერ თარგმნი. იგი უბრალოდ უნდა გესმოდეს, გაითავისო. დიდი ხანი ვერ ვიგებდი მის მნიშვნელობას. ნენე ხშირად იმეორებდა მას თუმცა მე არ მესმოდა. მხოლოდ ახლაღა მივხვდი. ჩემში სწორედ მან გაიღვიძა. ის აღარ ვიყავი რაც უწინ, სანამ წარსულის კარს შევაღებდი.
ძალიან შევეჩვიე საღამოობით ზღვის ნაპირთან ჩასვლას და ხეტიალს ერთიდაიმავე დროს. ისეთი განცდა მქონდა, თითქოს ის უნდა მოსულიყო, ვის მიმართაც მე რეალურად ვიგრძნობდი ამ უცნაური სიტყვის “სისხლის ყივილის” მნიშვნელობას. ქვეცნობიერად მე მას ველოდი აი უკვე ოცდაცხრა წელი. ისეთ ადგილებში მინდოდა სიარული, რომელიც ოდესღაც გურჯების თავშეყრის ეპიცენტრს წარმოადგენდა.
იენი ჯამეს მიდამო გურჯი ვაჭრებით ყოფილა სავსე. “გურჯუ ქაფუ”, კი გურჯებით დასახლებული. სასტუმრო “რომას” გვერდით ჩაი-ხანაში უამრავი გურჯი იყრიდა თურმე თავს, ფერიქოის უბანი, სავანე ქართველი-კათოლიკეების, ტაქსიმი, ქართველთა სასაფლაო. სტამბოლის ქართველ კათოლიკეთა “დედა მონასტერზე” დაქვემდებარებული ყოფილა კიდევ ორი ეკლესია, აქ ქართული წესით ნათლავდნენ, წერდნენ ჯვარს. იქვე ეკლესიასთან სკოლაც დაუარსებიათ. იგი მდებარეობდა უსკუდარში ბოსფორის ნაპირზე. ალბად, ამიტომაც უყვარდა ნენეს ეს ადგილი.
სტამბოლში ორი ქართული სავანეც ყოფილა ერთი სოსტენისა, კონსტანტინეპოლის გარე მიდამოებში და მეორე ანასტაზიასი. ფიქრობენ, რომ სტამბოლის გარეთ რომანის ღელის ადგილას, რომელსაც ეძახიან სოსთენის, ყოფილა წმ. ილარიონის სასაფლაო. ილარიონი კახეთელი, წასულა იერუსალიმში. პალესტინაში ცხოვრების შემდეგ დაბრუნებულა სამშობლოში, თუმცა საქართველოდან წასვლა მოუხდა. მან თან წაიყოლა ორი ქართველი და საცხოვრებლად საბერძნეთში გადასულან, ოლიმპის მთაზე, სადაც მათ შეუერთდა იქ მყოფი სამი ქართველი. შემდეგ ილარიონს კონსტანტინეპოლისაკენ აუღია გეზი, მერე კი თესალონიკში და ამავე ქალაქში მიიცვალა 882წელს იმპერატორ ვასილ მაკედონელის დროს. მან რომენის ხევის ადგილას, სოსთენში ააშენებინა სავანე და იქვე დაკრძალა. 1899წ.მოგზაურების მოხსენებებში იხსენიება კონსტანტინეპოლის სავანე სადაც “არიან დაკრძალულნი ნაშთნი მამისა ჩვენისა წმინდა ილარიონისა, სასწაულთ მომქმედისა.” ათონის ბერების გადმოცემით კი ქართული სავანის ადგილი ყოფილა ფიალი ფაშის მეჩეთი. იგი ყოფილა “ბეუქ-ფიალიაში, კასიმ ფაშის უბანში,” რომელიც მდებარეობს პერის დასავლეთ ნაწილში და ოქროს რქის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთით. თუმცა დამამტკიცებელი საბუთები არ არსებობს. და ეს ისტორიაც ისეთივე იდუმალებით არის მოცული, როგორც ძუძუნასი და მისი შვილების. ვინ მოსთვლის რამდენ ასეთ საიდუნლოებას ინახავს სტამბოლი. რამდენი ასეთი ისტორიის მდუმარე მემატიანედ -ქართველთა ამბის მოწმედ ქცეულა.

ყოველდღიურობისგან მოსაბეზრებელსა და დაღლილს ერთადერთ მოსასვენებელად ბოსფორის სიახლოვეს სეირნობა მექცა. ხეტიალი საღამოობით, ფიქრი და უცნაური ლოდინი. რატომღაც ამოვიჩემე ერთი ადგილი, სადაც ერთიდაიმავე დროს ჩამოვჯდებოდი და ველოდი მას, რომლის კონკრეტული სახელი არ ვიცოდი-მხოლოდ ვგრძნობდი, რომ ის ჩემს წარსულთან იყო დაკავშირებული, მასთან შეხვედრისას უნდა მომხდარიყო წარსულისა და აწმყოს შეყრა-ისტორიის გაგრძელება და დამთავრებაც. ძუძუნას ამბავი, მე და ის-ეს უცნაური სამკუთხედი ელოდა ლოგიკურ დასასრულს.
თავში მიტრიალებდა ამ ტრაგიკული ქალის ისტორია-მისი ქალიშვილისა და ვაჟების თავგადასავალი. ნეტა რა ბედი ეწიათ, სად არიან მათი შთამომავალნი.

გადავწყვიტე ამეღო შვებულება და მშობლებთან ბურსაში წავსულიყავი. სტამბულიდან მიუყვებით ამ ულამაზესი ქალაქის გზას, ჯერ ბორანით ნახევარი საათი, შემდეგ კი ორი საათი ბურსამდე.
რაც უფრო ვუახლოვდებოდი, მით უფრო მეუფლებოდა უცნაური შეგრძნება_”სისხლის ყივილი”, მართლაც, რომ უცნაური ფენომენია. გამოჩნდა ულუ დაღის მთები, ე.წ. აღმოსავლეთის ოლიმპი, რაც წააგავს კავკასიონს. ბურსას გზაზეა ქართველებით დასახლებული საქარია-ადაფაზარი, იზნიკი ძველი ნიკეა, ინეგოლი.
დიდი ხანია რაც არ ვყოფილვარ აქ. თითქმის მთელი ევროპა მოვიარე, მაგრამ უკან დაბრუნებისას ასეთი უცნაური გრძნობა არასოდეს მქონია, ეს ძალიან წააგავს საქართველოში პირველად ჩამოსვლის განცდას. გურჯისტანი და ბურსა. ორი განსხვავებული მიწა, თუმცა საერთო აქვთ ერთი რამ-ტომით ქართველი მოსახლეობა. უკვე გვიანი იყო, როცა მივედი. ძალიან დავიღალე და პირდაპირ დასაძინებლად წავედი.
ძალიან მიყვარდა ბავშობიდანვე სხვენზე ყოფნა, სადაც ნენეს საწოლი ოთახი იყო. აქ მე და ის ხშირად ვსაუბრობდით, მაჩვენებდა ძველ პატარა ზარდაღშაში ჩაწყობილ ნივთებს. მასში უამრავ რამეს ნახავდით. ძალიან მომინდა ამდენი წლის შემდეგ მისი კვლავ გახსნა. არ დამეძინა და გადავწყვიტე ამ უცნაური ყუთის მოძებნა, რომელსაც ნენე ასე რუდუნებით ინახავდა და არავის აკარებდა. მისი გარდაცვალების შემდეგ ყველა ძველმანი სხვენზე აიტანეს და ისიც იქცა მივიწყებული საგნების სასაფლაოდ.
გამალებით ვეძიებდი ამ პატარა ზარდახშას, თითქოს მასში უნდა ყოფილიყო მინიშნება. განგება ადამიანს ხშირად უგზავნის ნიშნებს, მთავარი მათი დანახვაა.
ჩემი ამ ყუთის ძიება, არქივში ძიებას გავდა. ძველი ავეჯის ზემოთა თაროზე პატარა ჩუქურთმებიანი ყუთი მოსჩანდა. გადმოვიღე. მტვერი გადავწმინდე. გასაღებიც გადავწიე და წარსულის სიბნელიდან მივიწყებულმა ისტორიამ გამოანათა. ყველა ნივთი გამახსენდა, სამკაულები, რომელთა გაკეთება ასე მსიამოვნებდა ბავშობაში. თუმცა ერთმა გაყვითლებულმა ფურცელმა მიიპყრო ჩემი ყურადღება.
“ჩემო შვილო! ამ წერილს შენ გწერ, შორეული წარსულიდან. არ ვიცი ვინ ხარ, როგორი ხარ. ვიცი მხოლოდ ის, რომ ჩემი ბადიში ხარ. მე შენში ვარ, შენი ისტორიული და გენეტიკური მეხსიერება ვარ. სადაც არ უნდა წახვიდე, დაგიძახებ, შეგახსენებ ვინ ხარ, რისთვის ხარ. მე ის ვარ ვინც საკუთარი დედის, ძმებისა და მეუღლის ძიებამ სტამბოლში ჩამომიყვანა. ასე ეულად ვიქეცი ამ ქალაქის კუთვნილებად. აქედან ვეღარ წავედი, ვეღარ დავბრუნდი გურჯისტანში. ვისთან უნდა მივსულიყავი. ჩემი სამკვიდრო ნასახლარად იქცა ალბად. ხალხსაც მიავიწყდა ძუძუნა და მისი ოდესღაც ხალხმრავალი ოჯახი. გადავიხვეწე უცხო ქვეყანაში. ყველაში მათ ვხედავდი. აი გავიდა უკვე თითქმის შვიდი ათეული წელი და კვლავ მოლოდინში ვარ. აქ გავაჩინე შვილი, რომელსაც წარსულის სიყვარული ჩავუნერგე. აქვე გაითხრება ჩემი საფლავიც გურჯისტანიდან შორს, უცხო ქვეყანაში. ისე მივდივარ ამ ქვეყნიდან, რომ ჩემს ძმებს ვერ ვპოულობ. გახსოვდეს “სისხლის ყივილი”, ეს უნიკალური ფენომენია, სწორედ ეს გაპოვნინებს და მიგანიშნებს როცა ერთ დღესაც მათ შთამომავლებს შეხვდები. თქვენ ერთნი ხართ, ერთ სისხლ და ერთ ხორც. ალბად, გაწუხებს მთელი ცხოვრება რაღაცის ძიების წყურვილი, ვერ ისვენებ, ვერ პოულობ ადგილს. დაკარგე სულის სიმშვიდე, ხარ გაორებული. ამას უფრო მძაფრად მას შემდეგ იგრძნობ რაც წამოიზრდები და შენი ისტორიული და გენეტიკური მეხსიერება ორმაგად გააქტიურდება. არ შეგეშინდეს ეს წარსულის ხმაა, რომელიც გიხმობს. მას უყვარხარ და ელის შენგანაც იმავეს. ნუ შეეწინააღმდეგები. მიყევი თუ გინდა განთავისუფლდე და ჰპოვო საკუთარი თავი. რაც მე ვერ შევძელი- მეპოვნა, ჩემი ძმები, მჯერა შენ შეხვდები მათ შთამომავალთ. ალბად, იკითხავ როგორ მიხვდე-მიყევი გულს, “სისხლის ყივილს”, ის მიგანიშნებს.”
უკვე გათენებულიყო, პატარა სარკმლიდან მზის სხივმა შემოანათა. ნენეს საყვარელ სკამზე ჩამძინებოდა. თითქოს ის აღარ ვიყავი რაც გუშინ. ფილოსოფიური თეორიის მიხედვით ყოველივე ცვალებადია, ორჯერ ერთ მდინარეში ვერ გაივლი, მაგრამ ეს სხვანაირი ცვლილება იყო, მას ფილოსოფიასთან არავითარი საერთო არ ჰქონდა. ეს იყო სულიერი გარდატეხა 29 წლის ასაკში.
ისტორიული, გენეტიკური მეხსიერება და ეს უცნაური ფენომენი “სისხლის ყივილი” შეგრძნებაზეა დამყარებული.
დიდი ნენეს წერილი იყო ნიშანი, არადა რამდენჯერ გამიხსნია ზარდახშა, მაგრამ არასოდეს შემინიშნია იგი. თუმცა ამ ქვეყნად ხომ ყოველივეს თავისი დრო აქვს, ახლაღა მივხვდი გურჯისტანი, არქივი, წერილი და მე ერთ მთლიანს წარმოვადგენდით. მაგრამ ეს მხოლოდ გზის დასაწყისი იყო.

ისევ გალათა, ბოსფორი და გაუთავებელი საცობები. სამსახურიდნ დაღლილი ხშირად ჩავდიოდი ფერიქოის უბანში, სადაც არა მხოლოდ ქართველი კათოლიკეთა, არამედ ზოგადად ქართველთა სავანე იყო. რატომღაც განსაკუთრებულად შემიყვარდა ეს ადგილი_მონასტერი წარმოადგენს მაღალი ქვის კედლით გარშემორტყმულ სამსართულიან ნაგებობას, რომელსაც უკან მიდგმული აქვს სამლოცველო და აქვს პატარა ბაღი.
მონასტრის ეზოში ხშირად ვხედავდი ცისფერ თვალებან მამაკაცს, რომელიც ყურადღებით აკვირდებოდა მონასტერს, იწერდა რაღაცეებს, იღებდა სურათებს. ძალიან დამაინტერესა მისმა საქციელმა, მაგრამ მისვლა მეუხერხულებოდა. ეტყობა მიმიხვდა განძრახვას და ერთხელაც თავად მოვიდა. რაღაც უცნაური გრძნობა დამეუფლა. ისეთი შთაბეჭდილება მქონდა თითქოს დიდი ხანია ვიცნობდი. რაღაც იდუმალი ძალა მექაჩებოდა მისკენ. თუმცა ამაზე პასუხი ჯერ არ მქონდა.
ერთმანეთს ძალიან შევეჩვიეთ. თითქმის ყოველდღე ვხვდებოდით. ვსაუბრობდით სხვადასხვა თემაზე. ბევრი საერთო აღმოგვაჩნდა. მაგრამ ეს შეხვედრები არ გავდა ერთმანეთზე შეყვარებულ ადამიანთა შეხვედრებს. ამას ვგრძნობდით, მაგრამ ვერ ვხსნიდით.
გენეტიკური მეხსიერება, არ არის მხოლოდ ფიზიოლოგიური მოვლენა, იგი სულიერიცაა. ამ უკანასკნელს ადამიანი მხოლოდ გრძნობებით თუ მიხვდება, როცა პირისპირ შეეყრება მას-წარსულიდან აწმყოში გადმოსულს.
ჩვენი ურთიერთობა თითქმის ორ წელს გრძელდებოდა. ერთმანეთის ნახვის გარეშე ვერ ვძლებდით. უცხოეთში ყოფნის დროსაც კი ვეხმიანებოდით ინტერნეტის მეშვეობით. ვგრძნობდი, რომ მალე პასუხი უნდა გვეპოვნა ორივეს, პასუხი, რომელიც ჩვენს იდუმალ წარსულთან იქნებოდა დაკავშირებული.
ევროპაში მივლინების შემდეგ კვლავ დავუბრუნდი სტამბოლს, იდუმალ ქალაქს, რომელიც ყველა ობოლს იკრავს გულში და უამებს ტკივილს.
სახლში შემოსვლისთანავე, ტელეფონის ზარის ხმა გავიგონე. მატყობინებდნენ, რომ ჩემს მეგობარს საავადმყოფოში გადაუდებელი ოპერაციისათვის ამზადებდნენ. მაშინვე გავიქეცი. სისხლის გადასხმა ესაჭიროებოდა, თუმცა მის არცერთს მეგობარს არ ჰქონდა შესაბამისი ჯგუფის სისხლი. საბედნიეროდ მე აღმომაჩნდა. ოპერაცია დაიწყო, გაუთავებელი, თითქმის უსასრულოდ ქცეული საათები, უზომოდ ბევრი სიგარეტი და ყავა. უეცრად საოპერაციოდან გამოსული ექიმის დაღლილი, თუმცა გაღიმებული სახე შევნიშნე.
მან დამრთო ნება რამოდენიმე წუთით შევსულიყავი მასთან. ვიდექი ჩემთვის ნაცნობი, მაგრამ აუხსნელი გრძნობებით დაკავშირებული ადამიანის წინაშე. ისეთი შეგრძნება დამეუფლა თითქოს საკუთარ სისხლსა და ხორცს დავეხმარე. არ არსებობს დამთხვევები, არსებობს მხოლოდ აუხსნელი მოვლენები. როგორც მეცნიერი ვერასოდეს დავამტკიცებ ჩვენი წარსულის საერთო წარმოშობას, თუმცა მე ვიწამე “სისხლის ყივილის”. დიახ, ჩვენ სწორედ ის გვმართავდა, ბედმა ვერ შეყარა ჩვენი წინაპრები სტამბოლში, მაგრამ შეგვახვედრა მათი შთამომავალნი-ძუძუნას შთამომავალნი. ახლაღა მივხვდი და მთელი სიმძაფრით შევიგრძენი ჩემი ნენეს ზარდახშაში ამოკითხული სიტყვების მნიშვნელობა-“მიყევი გულს, ის მიგანიშნებს”. მაშინ ვერ ვხვდებოდი, როგორ უნდა მიმვხვდარიყავი ამას. მაგრამ ახლა ყველაფერი ნათელი გახდა-მე შევძელი დიდი ხნის გაორებისაგან განვთავისუფლებულიყავი და მეპოვნა საკუთარი თავი, რადგანაც ეს უკანასკნელი “სისხლის ყივილით” შევიცანი.
სტამბოლს ერთი უცნაური ჩვეულება აქვს-ბადებს უამრავ კითხვას, გაწვდის ნიშნებს, უცხოეთში წაგიყვანს, რათა ამ კითხვებზე გაძებნინოს პასუხები და როცა კვლავ ამ ქალაქს უბრუნდები, უეცრად პოულობ გასაღებს, რომლითაც წარსულის იდუმალ კარს აღებ, მხოლოდ იმისათვის, რომ იქ მოგზაურობის შემდეგ შენი საკუთარი ისტორია გააგრძელო და იქვე დაასრულო.

Küçük Ayşe /პატარა აიშე ეს მოთხრობა დაიბეჭდა ჟურნალ ”ფიროსმანში” თუმცა ბევრს არ მიეცა შესაძლებლობა მისი წაკითხვის. ველი თქვენს კომენტარებს. ორ ენოვანია.

(ნახატი ეკუთვნის ემზარ ლომთაძეს)

პატარა აიშე


ნინო ოქროსცვარიძე
ეძღვნება მათ, ვისაც სურთ,
გადაკვეთონ ჰორიზონტი.


ამ სამყაროში უცხო ვარ და მარტო. არავის გაუკვირდება, თუ ერთ მშვენიერ დღესაც დავიკარგები. არავინ მომიკითხავს. ამიტომაც ბოლომდე შევსვი შარბათით სავსე ფიალას და მივყევი გულის წადილს, იდუმალ ხმას. მარტოობით მობეზრებულ, დაღლილ სულს სწადდა გაქცევა რეალობიდან და აი, მიეცა შანსი. დასაკარგი უკვე არაფერია, უკანდასახევი გზა მოჭრილია. წინ კი ხანგრძლივი და უსასრულო მოგზაურობაა. მშვიდობით, რეალობავ!

შარბათის რეაქცია სახეზეა. თავბრუ მეხვევა, თითქოს გაორებას ვგრძნობ. ნელ-ნელა ვკარგავ რეალობის შეგრძნებას, გული ამოვარდნაზეა; ვგრძნობ, როგორ მიედინება ძარღვებში სისხლი. მავიწყდება აწმყო. აი, შევდივარ ლაბირინთში, თუმცა ვიცი, რომ ვეღარასოდეს დავბრუნდები უკან.
უკვე აღარაფრის მეშინია. რაც აქამდე მაღიზიანებდა, სადღაც გაქრა, სივრცეში დაიკარგა.

ვხედავ, ვიღაცა ხარაჩოებზე დგას. დამაინტერესა, რას აშენებდნენ. ცოტა ახლოს მივედი და ჩემ წინ აღიმართა მრგვალგუმბათიანი ულამაზესი კონსტრუქცია ღრმად შეჭრილი სარკმლებიანი თაღით. ისეთი შთაბეჭდილება იქმნება, თითქოს გვერდებზე ორი პატარა შენობა აქვს დამატებული. თაღის წინ გამოწეული სვეტების მსგავსი ორი კედელია. სადღაც უკვე მინახავს, მაგრამ ვერ ვიხსენებ, სად. უცნაური რამ არის გონება. შეუცნობელია მისი სიღრმეები. არავინ იცის, როდის რა ამოტივტივდება. აღარაფერი მახსოვს. ნეტავ ვინ ვარ? რას ვაკეთებ აქ? თითქოს ხალხში ვტრიალებ, მაგრამ ისეთი გრძნობა მეუფლება, რომ ვერ მხედავენ, ვერ აღმიქვამენ. თითქოს მე მათთან არ ვარ, მათ არ ვეკუთვნი. უცებ ისევ რაღაც დატრიალდება ჩემ თვალწინ და დიდი სიჩქარით მიმაქროლებს. მესმის საშინელი ყიჟინის, ადამიანთა მოთქმისა და ტირილის ხმა. ხალხი გარბის სადღაც. ნეტავ რა ხდება? მეც გადავწყვიტე, გავყოლოდი. ქალაქს ცეცხლი უკიდია, ჩემ თვალწინ ქალები და ბავშვები ნაფოტებივით ეხეთქებიან მიწას, რომელიც ნელ-ნელა სისხლით იჟღინთება და უცნაური ფერით იღეჶბება. ჩემ გვერდით მამაკაცის ბაგეებს აღმოხდათ: `ქალაქი დაეცა~.

ისეთი გრძნობა მაქვს, თითქოს ეს მე არ მეხება, არ მაღელვებს. ნუთუ ასეთი ინდიფერენტულობა უცნაური არ არის? უკვე მომბეზრდა უემოციობა, სიცივე. მართლა ასეთი ვიყავი?
ისევ გაორება, უცნაური გადაადგილება გაურკვეველი მიმართულებით. შეწყვეტილი ხმები, შეჩერებული კადრები, ნაწყვეტ-ნაწყვეტად ქცეული ისტორიები, ცხენების ფლოქვების ხმაური, ყიჟინი, ჰაერში გაელვებული ხმლები... შემდეგ კი სიწყნარე, თითქოს ყველაფერი დასრულდა.

რა მშვიდია მზეზე მოელვარე ზღვა... ზევით, ცაში მერცხლები დაფრინავენ. ნეტავ საიდან მოდიან? თითქოს რაღაც მახსენდება, რაღაც იკვეთება ჩემს მეხსიერებაში. გამიგონია, რომ მერცხლები თავიანთი სამშობლოდან თბილ ქვეყნებში მიფრინავენ; მერე კი, როცა გამოიზამთრებენ, ისევ უკან ბრუნდებიან. ნეტავ როგორ ხვდებიან, სად არის მათი სამშობლო?

ჰორიზონტზე გემი გამოჩნდა. უცებ ჩემ გარშემო ხალხი გაჩნდა და ხმაური დაიწყო. წამში ეს ადგილი უამრავი რჯულისა თუ სხვადასხვა კანის ფერის ადამიანებით გაივსო. მათში გავერიე. თვალები ამიჭრელდა, თრიაქის სუნმა გამაბრუა. ამ დროს ვიღაცამ დაიყვირა: “Geldiler, haydi gidelim”. ”. უცნაურია, მაგრამ საიდანღაც მეცნო ეს სიტყვები. მეც გაქცეული ადამიანების მიმართულებით წავედი. არ ვიცი, რატომ, მაგრამ ძალიან მინდოდა იქითკენ წასვლა. რაღაც მეწეოდა, ის, რაც ჩემს თითქოსდა დავიწყებულ წარსულთან იყო დაკავშირებული.


გემმა ნაპირს მოაღწია. ღუზა ჩაუშვეს და ხის დიდი ნაჭერი ნაპირს მიაგდეს. გემიდან გადმოვიდნენ ჩალმიანი, განიერშარვლიანი კაცები, სქელ ქამრებში ჩარჭობილი მოღუნული ხმლებით. მათ გადმოჰყვნენ ბორკილდადებული, წელზევით შიშველი მამაკაცები, ფეხშიშველა პატარა ბავშვები და გრძელი კაბებით შემოსილი ქალები. ხელფეხშეკრულები მაშინვე ბაზარში შეიყვანეს და დაიწყო გაცხოველებული ვაჭრობა. შემზარა ამ სანახაობამ. გაქრა სიცივე, რომელსაც მათ მიმართ ვგრძნნობდი, თითქოს მეხსიერება დამიბრუნდა, ემოციებმა აიწყვიტეს. ცივმა ოფლმა დამასხა.

ჩემი მზერა ერთმა ადგილმა მიიპყრო. კუთხეში დაღლილობისა და წყურვილისაგან გათანგული პატარა გოგო იდგა, ალბად, შვიდი წლის იქნებოდა. ლამაზი სახის ნაკვთები, მაღალი შუბლი, თეთრი სახის ფერი, წელამდე თავთუხისფერი თმები, თაფლისფერი, სევდიანი თვალები, აწეული წარბები. აპრეხილი წამწამები ცრემლებს დაესველებინა. როგორ მინდოდა, მივსულიყავი, ჩამეხუტებინა, მოვფერებოდი და მენუგეშებინა; მაგრამ იმ მაცდურმა ძალამ, რომელმაც საუკუნეთა ლაბირინთში შემიტყუა, არ მომცა საშუალება, მივახლოებოდი; შემახსენა, რომ მე მხოლოდ დროში მოგზაური დერვიში ვიყავი. მივხვდი, რომ მოვტყუვდი, მაგრამ სინანული უკვე გვიან იყო. რა ვიცოდი, რომ ეს ჩემი ტანჯვის მხოლოდ დასასრულის დასაწყისი იყო.

ძალიან გამიტაცა პატარამ. რაღაც უცნაურ ნათესაობას ვგრძნობდი მის მიმართ. სევდიან თვალებში თითქოს ჩემს წარსულს ვკითხულობდი. ნელ-ნელა მახსენდებოდა, ვინ ვიყავი, რას ვაკეთებდი აქ. მივხვდი, რას მახსენებდნენ მერცხლები და საიდან მოფრინავდნენ. გულში გაიღვიძა უცნაურმა გრძნობამ, რომელიც მე და იმ პატარას გვაკავშირებდა.

უცბად ვიღაცამ იყვირა: `ამ ბავშვში რამდენს გადამიხდი?” პატარა თითქოს მიხვდა, რომ ეს კითხვა მას ეხებოდა. უხეშმა ხელმა იგი წინ გამოათრია, შეაჯანჯღარა. ცრემლებმა გადმოხეთქეს მისი თვალებიდან. ალბათ, როგორ უნდოდა დედა, მისი ალერსი. უცნობმა მას ტკბილეული შესთავაზა, თავზე ხელი გადაუსვა, ცრემლები მოსწმინდა და მსახურებს უბრძანა, წაეყვანათ.
საღამო ხანი იყო. ქალაქის მზე ჰორიზონტს ეფარებოდა. სადღაც შორს ისმოდა მოლას ხმა. პატარას ეს ყოველივე ეუცნაურა. მისთვის ყველაფერი ძალიან უჩვეულო იყო. ლოგინიდან წამოდგა და გარშემო მიმოიხედა. მაგიდაზე ტკბილეული დაინახა, თუმცა ისე დაღლილიყო, რომ ჭამის თავიც კი არ ჰქონდა. სარკმლისათვის რკინის გისოსები დაედოთ და სქელი ფარდა ჩამოეფარებინათ, რომ გარეშეს არ დაენახა, რა ხდებოდა შიგნით. აქ ცხოვრება ჰგავდა ციხეს, სიკვდილს სიკვდილამდე, სიცოცხლეშივე დასამარებას. უეცრად ზღვის ხმაური მოესმა. მიხვდა, რომ ის სადღაც ახლოს იყო. პატარა გაიტრუნა, სარკმელს მიეყრდნო და ყური დაუგდო ზღვის ხმაურს, ესმოდა, როგორ ეხეთქებოდნენ ტალღები ნაპირს. თითქოს შორეული სამშობლოდან მოჰქონდათ ამბავი. პატარას იქვე ჩაეძინა. მისი ფიქრი სადღაც შორს წავიდა, გაარღვია გისოსები, სივრცე და გაჰყვა ხმას, რომელიც მას თავისკენ უხმობდა:

დიდ ეზოში ერთსართულიანი ლამაზი ოდა იდგა მაღალი კიბეებით. პატარამ აირბინა და ოთახში შეიჭრა, გულამოვარდნილი ბუხართან მჯდარ დედას ჩაეხუტა. როგორი სითბო იგრძნო! ფიქრობდა, რომ ის, რაც მანამდე ნახა – გემი, ბაზარი, გისოსებიანი სარკმელი – მხოლოდ საშინელი კოშმარი იყო. შვებით ამოისუნთქა, დედას გულზე მიადო თავი, დედამ თავზე გადაუსვა ხელი, ეამბორა მის მაღალ შუბლს, ჩაუკოცნა აცრემლებული თვალები. ასე დიდხანს იჯდა დედა-შვილი. პატარას არ უნდოდა მისი გაშვება, ეშინოდა, ისევ არ მოეტაცებინათ.
ზღვის ჰაერმა ოთახში შემოაღწია. თოლიების ხმამ და გაუგებარ ენაზე საუბარმა გამოაღვიძეს პატარა. მას ვერ გაეგო, რომელი იყო რეალობა – დედის ტკბილი ამბორი თუ ეს გაურკვეველი ფუსფუსი. ამ დროს ვიღაცამ შემოაღო კარი. გრძელ, შავ ძაძებში ჩააცმული ქალი მიუახლოვდა და დიდ სინზე ერბოში გაჟღენთილი ფლავი მიუტანა. ქალმა უცნაურად მიმართა: –  “Küçük Ayşe”. _ და ანიშნა, რომ შეეჭამა.
`პატარა აიშე” ხშირად გამოდიოდა ზღვის ნაპირზე, ჩამოჯდებოდა და გასცქეროდა ჰორიზონტს. წვრილად გავლებული ხაზი მისთვის ზღვის დასასრულს ნიშნავდა, იქით ხომ მისი სახლი იყო! სიზმრებში აიშე ხშირად გადაუფრენდა ხოლმე ჰორიზონტს და აღწევდა იქ, სადაც მერცხლები ბრუნდებიან. როგორ ნატრობდა მათ ადგილზე ყოფნას, ნეტავ შესძლებოდა, შეესხა ფრთები და...

აი, უკვე მეხუთეჯერ აჭყივლდნენ მის სარკმელთან მერცხლები. მათ ყოველ გადაფრენას პატარა სულმოუთქმელად ელოდა. სიამოვნებდა ნამცეცებით გამასპინძლება, მეგობრებთან საუბარი, წარსულიდან შემორჩენილი ამბების მოყოლა. მოდიოდა დრო, როცა თავისუფალი მერცხლები შინ ბრუნდებოდნენ, ბუდეებს იკეთებდნენ და კვერცხებს დებდნენ. აი, ახლაც დადგა გამომშვიდობების დრო. აიშე ნაპირისკენ გაიქცა, ცაზე აიხედა და მერცხლებს მოჰკრა თვალი, ისინი ჰორიზონტისკენ მიფრინავდნენ.

აიშეს ბოლო დროს დასჩემდა ციება, ოფლიანობა, საშინელი ხველება, გაუთავებელი სიცხე და სისუსტე. ღამე ხშირად ბორგავდა, კოშმარები ესიზმრებოდა. ერთი სიზმარი ჰქონდა აკვიატებული და მოსვენებას უკარგავდა: სისხლისფერ ზღვაში მიცურავს, ზევით კი მერცხლები მიფრინავენ. მას ძალა აღარ ჰყოფნის, ზღვა კი უფრო და უფრო წითლდება. აიშე ჰორიზონტისკენ მიილტვის. აი, სადაცაა, მიაღწევს მას, მაგრამ ზღვაზე გავლებული წვრილი ხაზი იცვლის ადგილს და წინ, ისევ შორს ინაცვლებს. პატარა იღლება, აღარ შეუძლია ცურვა, ძალა გამოელია. მერცხლები კი ჰორიზონტს კვეთენ.

 
აიშე საკუთარ ოფლში ცურავს. ძაძებში ჩაცმული ქალი გავარვარებულ შუბლზე ცივ ნაჭერს ადებს. უჭირს სუნთქვა პატარას. ხველება უფრო და უფრო ძლიერდება და მისი ლამაზი ტუჩები წითელი ფერით იღებება. გვერდით, პატარა მაგიდაზე ყურანი დაუდეს. მეჩეთიდან უხუცესი მოიყვანეს.

პატარა კი ისევ სიზმრებშია. შორიდან ესმის ზარის რეკვა. ბავშვები თამაშს თავს ანებებენ და ზარის ხმის მიმართულებით მირბიან. დიდ, ვრცელ მინდორზე აღმართულია ულამაზესი, პატარა, ერთგუმბათიანი ნაგებობა. უამრავ ადამიანს მოუყრია თავი. ისმის გალობა. პატარა კედელზე მშვენიერ ნახატს დააცქერდა, რომელზედაც მასავით გრძელნაწნავიანი პატარა გოგო იყო გამოსახული, მას ხელში ვაზის ჯვარი ეჭირა. ნეტავ საიდან ეცნობა? გონების სიღრმეებიდან ნელ-ნელა ამოტივტივდა მისი სახელი, დედის ნაამბობი ერთ პატარა კაპადოკიელ გოგონაზე.
აიშეს გააჟრჟოლა. ცივმა ოფლმა დაასხა. თვალები გაუფართოვდა. პატარამ ხელებით ზეწარი მოქაჩა, ამოახველა და მისი გედივით მოღერებული ყელი სისხლით შეიღება. ქალმა სისხლი მოსწმინდა.

აიშე ბორგავდა... ისევ ზღვა, ისევ მერცხლები და ისევ ჰორიზონტი. კვლავ შედის აღელვებულ ზღვაში, ახლა აუცილებლად უნდა გადაცუროს. ეს მისი ბოლო შანსია. უნდა მიაღწიოს ჰორიზონტს, რადაც არ უნდა დაუჯდეს. თუნდაც ამ უკანასკნელმა ათასჯერ წაიწიოს წინ, ის მაინც არ შეწყვეტს ცურვას. მას სულ აინტერესებდა, როგორ პოულობდნენ მერცხლები თავიანთ ბუდეებს. შეძლებს კი ის მშჴობლიური სახლის მიგნებას მათსავით? მაგრამ აღარ ეშინია, რადგანაც ეს ჭკვიანი ფრინველები მას გზას უჩვენებენ.

აიშემ ფეხები დაჭიმა, გულმა საშინლად დაუწყო ძგერა. რაც უფრო ჩქარა მიცურავდა, მით უფრო უფანცქალებდა გული; გრძნობდა, როგორ მიედინებოდა სისხლი ძარღვებში, აბობოქრებული ტალღები მას ჰორიზონტისკენ არ უშვებდნენ. ძალა ეცლება. ფილტვები წყლით ევსება. უცბად მერცხლების ჭყივილი მოესმა, ამოყვინთა და მათ ხმას გაჰყვა. აი ჰორიზონტიც. აიშეს იმედი აქვს, რომ ის აღარ შეიცვლის ადგილს, სადაცაა, მიაღწევს და გადაკვეთს.

პატარამ ერთი გაიბრძოლა. თვალის გუგები ერთ წერტილს მიაცქერდნენ. წამოიწია, ხელები გაასავსავა ჰაერში, თითქოს რაღაცას უნდა ჩაეჭიდოსო.
წინ ისევ ჰორიზონტია, რომელიც აღარ იცვლის ადგილს. და მან შეძლო, პატარა მეგობრებთან ერთად გაერღვია, გადაეკვეთა ზღვაზე გავლებული წვრილი ხაზი.

აიშე უსიცოცხლოდ დაენარცხა ლოგინზე.


ისტორიის ლაბირინთში დაკარგული დავეძებ გასასვლელს. შარბათს თავისი მიმზიდველობა დაეკარგა. მე ხომ დავთანხმდი, რომ თუ შევიდოდი ლაბირინთში, იქ სამუდამოდ დავრჩებოდი. ნუთუ ვეღარასოდეს დავბრუნდები უკან, ვერ გავარღვევ საუკუნეთა ჰორიზონტს? მშურს აიშესი. ის ერთ დროს მერცხლების ბედს ნატრობდა. ახლა მე ვნატრობ, რომ მასავით შევძლო და შევებრძოლო მოჩვენებებს ბნელ ლაბირინთში.

ვებრძვით ტალღებს, ზოგჯერ წვრილად გავლებულ ხაზთან მიახლოებისას გვგონია, რომ უკვე მივაღწიეთ, მაგრამ ის უცბად ქრება და ისევ შორს ინაცვლებს. ვფიქრობთ, რომ ვერასოდეს მივაღწევთ მას, ვერ ჩავეჭიდებით, თუმცა მნიშვნელობა არ აქვს, როგორ და როდის გადავკვეთთ მას, სიზმარსა თუ ცხადში, უკანასკნელად ხომ ყველა მაინც საკუთარი ჰორიზონტისკენ მიცურავს, მის იქით ხომ სამშობლოა, მედეას ქვეყანა!

ისევ ტრიალებს ჩემ გარშემო ყველაფერი. ისტორიის მოვლენები, საუკუნეები ერთმანეთს ენაცვლებიან. აქ არ არსებობს დრო და სივრცე.

უცნაურმა ხმამ გამომაღვიძა. ნუთუ ეს სიზმარი იყო?! დროში ხეტიალი, საუკუნეთა ლაბირინთი, აიშე – ეს ყოველივე დამესიზმრა? ყველაფერი ხომ ასე ცხადი იყო! სასწრაფოდ ჩავიცვი და ქალაქში ზღვის ნაპირებს გავუყევი.


იმდენი ვიარე, რომ საკმაოდ გავცდი ცენტრს. უკვე საღამო ხანი იყო, მზე ჰორიზონტს მიახლოებოდა. მართლაც რა უცნაურია! უყურებ და გგონია, რომ მის იქით ზღვის დასასრულია. შორს მოჩანდა ტურისტებით სავსე, ძველებური გემი, რომლის ანძაზე ჩამწკრივებულიყვნენ მერცხლები. გამეღიმა, მოვტრიალდი და დავუყევი დაღმართს. ჩემი ყურადღება პატარა სახლმა მიიქცია. ეტყობოდა, რომ ძალიან ძველი იყო. მიტოვებული, ნახევრად დანგრეული, ჩამოშლილი სახურავით შიშს მგვრიდა. მართლაც საშინელია ნასახლარი. გავბედე და შევედი. ნესტის სუნი მეცა. პატარა მაგიდა, ძველი კარადა დამტვრეული სარკით. თვალში მეცა გისოსებიანი სარკმელი. უცნაური გრძნობა დამეუფლა. თითქოს აქ უკვე ვიყავი. შეუძლებელია! საკუთარი ემოციებით შეშინებული გარეთ გამოვვარდი. სუფთა ჰაერი მჭირდებოდა. უკანმოუხედავად გავიქეცი. საკმაოდ დიდხანს ვირბინე. ქალაქს ლამპიონების ცხოვრება დაეწყო: განათებული ქუჩები, ხიდები, აია სოფია, მეჩეთები, ჩამწკრივებული ბარები, აღმოსავლური სურნელება – ყველაფერი ეს არაჩვეულებრივად მიმზიდველი და საუცხოოა. ვერც კი მივხვდი, ისე აღმოვჩნდი სასაფლაოზე, მხოლოდ მისი გავლით შეიძლებოდა მთავარ ქუჩაზე გასვლა. შიშმა შემიპყრო. ჩემ თვალწინ აღიმართა ძველი საფლავების პატარა ბოძები. უეცრად ჩემი ყურადღება ერთმა საფლავმა მიიპყრო. ძლივს გავარჩიე წარწერა. ჯიბიდან ტელეფონი ამოვიღე და გავანათე, დამარცვლით ამოვიკითხე სიტყვები . –  “Küçük Ayşe”.

 

Küçük Ayşe  

NİNO OKROSTSVARİDZE /

Arzulayan herkes

Aşar ufuk çizgisini.

Bu dünyada bir yabancıyım ve yapayalnızım. Gün gelir de kaybolursam, hiç kimse şaşırmaz buna. Hiç kimse aramaz beni. İşte bundan dolayı sonuna kadar içtim bir maşrapa dolu şerbeti ve kalbimin sesinin peşinden gittim, o gizem dolu sesinin. Yalnızlıktan bıkmış usanmış ruhum gerçeklikten kaçmak istiyordu ve şimdi bir şans doğmuştu. Kaybedecek bir şeyim yoktu zaten, ne de geri dönmek için bir nedenim. Önümde ise uzun ve sonsuz bir yolculuk beni bekliyordu. Hoşça kal gerçeklik!

Şerbet etkisini göstermeye başlıyor. Başım dönüyor, sanırım ikiye bölündüğümü hissediyorum. Gerçekliğe özgü duygularımı yitiriyor,  kalbim yerinden fırlayacakmış gibi, kanımın damarlarımdaki akışını hissediyorum. İçinde bulunduğum zamanı unutuyorum. Ve labirente giriyorum sonunda, geri dönüşün olmadığını da biliyorum bunun. 

Artık Hiçbir şeyden korkum yok. Beni öfkelendiren ne varsa yok olup gitti, bir boşluk içindeyim.

Biri önümdeki yapı iskeletinde duruyor. Ne inşa ettiklerini merak ediyorum. Biraz yaklaşınca, önümde yuvarlak kubbeli görkemli bir yapı yükseliveriyor, gömülü pencereleri olan kemeriyle. Yan taraflarındaki iki küçük yapı sanki sonradan eklenmiş izlenimi bırakıyor. Kemerin önündeki dışa taşmış sütunlara benzeyen iki duvar var.  Sanki bir yerde daha önce görmüşüm, ama nerede gördüğümü anımsamıyorum. Bilincin ne olduğunu bilmek, derinliğini anlamak mümkün değil. Ne zaman neyin yüzeye çıkacağını kimse bilmiyor. Hiçbir şey anımsamıyorum. Acaba kimim ben? Burada ne işim var? İnsanların arasında dolaşıyor gibiyim, ama onların beni görmediğini, fark etmediğini hissediyorum. Sanki onların arasında, onlardan biri değilim. Aniden gözümün önümde bir şeyler dönmeye başlıyor ve beni hızla sürüklüyor. İnsanların ürkütücü haykırışlarını, feryatlarını ve ağlama seslerini duyuyorum. Bir yerlere doğru kaçışıyorlar. Neler oluyor acaba? Ben de peşlerinden gitmeye kara veriyorum. Şehir alevler içinde, gözlerimin önünde kadınlar ve çocuklar yongalar gibi yerlere saçılıyor. Toprak yavaş yavaş kana bulanıyor ve alışılmadık bir renge bürünüyor. Yanımda, bir adamın dudakları arasından “şehir düştü” sözleri çıkıyor.

Sanki bana ait olmayan, beni ifade etmeyen duygular içindeyim. Böyle bir duyarsızlık yoksa bilinen bir şey mi? Duygu yoksunluğundan, soğuktan bıkıyorum. Ben böyle biri miydim gerçekten?

Yeniden ikiye bölünmüşlük, bilinmeyen bir yere doğru hareket. Kesik kesik sesler, donmuş görüntüler, tarihten parça parça sahneler, atların soluma sesleri, çığlıklar, havada parıldayan kılıçlar. Sonra derin bir sessizlik. Her şey bitmiş gibi.

                                               

Güneşin altında parıldayan deniz nasıl da sakin. Başımın üstünden kırlangıçlar uçup geçiyorlar. Nereden geliyorlar acaba? Sanki bir şeyler hatırlar gibiyim, bir şeyler anılarımdan çıkıp geri geliyor. Kırlangıçların kendi vatanlarından sıcak ülkelere uçtuklarını, kışı geçirdikten sonra tekrar geri döndüklerini bir yerlerden duymuşum. Vatanlarının nerede olduğunu nasıl anlıyorlar acaba?

Ufukta bir gemi görünüyor. Aniden çevremde insanlar beliriyor ve gürültü kopuyor. Bir anda etrafım değişik inançtan ve farklı renkten insanlarla dolup taşıyor. Aralarına katılıyorum. Gözlerim kararmaya başlıyor, afyonun kokusu başımı döndürüyor. Bu sırada biri “Geldiler, haydi gidelim” diye bağırıyor, tuhaf ama bu sözler bir yerlerden tanıdık geliyor bana. Ben de insanların koştuğu yöne gidiyorum. Neden bilmiyorum ama oraya gitmeyi çok istiyorum, bir şey beni dürtüyor, sanki bu ardımda bıraktığım geçmişimle ilişkili bir şey.

Gemi kıyıya yanaşıyor. Demir atıyorlar ve büyük bir tahta parçasını kıyıya uzatıyorlar. Sarıklı, şalvarlı, geniş kemerlerine kavisli kılıçlar sokmuş erkekler, birden gemiden önüme çıkıyorlar. Yarı çıplak prangalı erkekler, yalınayak küçük çocuklar ve uzun giysilere bürünmüş kadınlar onların peşi sıra karaya çıkıyorlar. Bu görüntü karşısında öfkem kabarıyor. Onlara karşı soğukluk hissetmiyorum, sanki bilincimi yeniden kazanmışım, duygularım kaybolmuş gibi. Soğuk terler basıyor. Elleri ve ayakları bağlı insanları hemen Pazar yerine götürülüyor ve insanlık dışı pazarlık başlıyor.

Bir nokta dikkatimi çekiyor. Bir köşede, yorgunluk ve susuzluktan bitkin düşmüş küçük bir kız duruyor, yedi yaşında olmalı. Güzel yüz hatları, yüksek alnı, beyaz teni, beline kadar inen saman sarısı saçları, hüzünlü ela gözleri, keman gibi kaşları var. Kıvrık kirpikleri gözyaşlarıyla ıslanmış. Yanına gitmeyi, ona sarılmayı, okşamayı ve koynuma sokmayı nasıl da istiyorum, ama beni yüzyılların labirentine çeken güç ona yakınlaşmama izin vermiyor ve benim yalnızca zaman içinde yolculuk yapan bir derviş olduğumu anımsatıyor. Yanlış yaptığımı anlıyorum, ama pişmanlık için artık çok geç. Bunun, benim çilemin tam da sonunun başlangıcı olduğunu nereden bilebilirdim.

Küçük kız beni büyülüyor. Ona karşı tuhaf bir yakınlık duyuyorum. Hüzünlü gözlerinden sanki kendi geçmişimi görüyorum. Yavaş yavaş kim olduğumu hatırlıyorum, orada ne yaptığımı. Kırlangıçların neyi hatırlatmak istediklerini ve nereden geldiklerini anlıyorum. Beni ve o küçük kızı birbirimize bağlayan o duyguyu yüreğimde hissediyorum.

                                                                                            

Biri aniden “Bu çocuğa ne kadar verirsin?” diyor yüksek sesle. Pazarlığın kendisi için yapıldığını sanki anlıyor çocuk. Kaba bir el onu çekip ön tarafa çıkarıp sarsıyor. Kızın gözlerinden yaşlar yuvarlanıyor. Annesini, onun sevgisini nasıl istiyor kim bilir. Yabancı ona şeker ikram ediyor, başını okşuyor, gözyaşlarını siliyor ve hizmetçilerine onu götürmelerini buyuruyor.

Akşam oluyor. Şehrin güneşi ufkun arkasına gizleniyor. Uzakta bir yerden müezzinin sesi duyuluyor. Küçük kıza bütün bunlar ne olduğunu anlamıyor. Hiçbir şey alışık olduğu şeyler değil. Yataktan kalkıyor ve etrafına bakınıyor. Masadaki tatlıları görüyor, ancak öyle yorgun ki bunları yemeye bile hali yok. Birden denizin sesini duyuyor. Denizin yakınlarda bir yerde olduğunu anlıyor. Pencere demir kafesle kapatılmış ve içerisinin dışarıdan görünmemesi için kalın bir perde çekilmiş. Buradaki yaşam hapistekini andırıyor, daha hayatta olan birinin mezara koyulması gibi. Küçük kız derin bir nefes alıyor, pencereye yaslanıyor ve denizin sesine kulağını kabartıyor, denizin dalgaları sert biçimde kıyıya vuruyor. Sanki uzaktaki vatanından haberler getirmiş gibi. Küçük kız olduğu yerde uykuya dalıyor. Düşünceleri uzak bir yerlere doğru gidiyor, kafesi, boşluğu geçiyor ve kendisini çağıran sesin peşinden gidiyor.

Büyük bir bahçe içinde tek katlı bir ev duruyor, yüksek merdivenleri olan. Küçük kız koşarak merdivenleri çıkıyor ve nefes nefese içeri giriyor, ocağın başında oturan annesine sarılıyor. Rahatlatıcı bir sıcaklık hissediyor. O ana kadar gördüğü her şeyin, geminin, pazar yerinin, kafesli pencerenin bir kâbustan başka bir şey olmadığını düşünüyor. Derin bir nefes alıyor. Başının annesinin göğsüne yaslıyor. Annesi de onun başını okşuyor, geniş alnını öpüyor, yaşlı gözlerini öpücüklere boğuyor. Annesi ve çocuk öylece uzun süre kalakalıyor. Küçük kız annesinden ayrılmak istemiyor, yeniden kaçırılmaktan korkuyor. 

Deniz havası odanın içini dolduruyor. Martıların sesi ve anlamadığı dildeki konuşmalar küçük kızı uyandırıyor. Gerçek olan hangisiydi, annesini sıcak öpücükleri mi, yoksa bu anlaşılmaz laflar mı, anlayamıyor. Bu sırada biri kapıyı açıyor. Uzun siyah giysiler içindeki kadın yanına geliyor ve büyük bir sininin üzerindeki tereyağlı pilavı uzatıyor. Kendisine anlamadığı bir dilde “Küçük Ayşe” diyor ve yemesi için işaret ediyor.

 “Küçük Ayşe” sık sık sahile çıkıp oturuyor ve ufka bakıyor. Uzayıp giden ince çizgi onun için denizin bittiği yer, onun ötesinde ise onun evi var. Ayşe rüyalarında sıkça bu ufku aşıyor ve kırlangıçların geri döndüğü o yere gidiyor. Nasıl da özlüyor kırlangıçların yerinde olmayı, keşke onunda kırlangıçlar gibi kanatları olsa ve…

                                                                                               

İşte penceresinin önünde beşinci kez gürültü koparıyorlar. Onların her uçuşunu küçük kız sabırsızlıkla bekliyor. Onları ekmek kırıntılarıyla karşılamayı, arkadaşlarıyla sohbet etmeyi, geçmiş anılardan söz etmeyi seviyor. Ne var ki, özgür kırlangıçların evlerine döndüğü, yuvalarını yaptıkları ve yumurta bıraktıkları zaman da geliyor. İşte şimdi de vedalaşma zamanı. Ayşe sahile fırlıyor, gökyüzüne bakıyor ve kırlangıçları görüyor. Kırlangıçlar ufka doğru uçuyorlar.

Ayşe son zamanlarda üşütmüş, ter içinde kalıyor, öksürüyor, ateşler içinde yanıyor ve gittikçe zayıflıyor. Geceleri sayıklıyor ve kâbuslar görüyor. Ancak sürekli gördüğü bir rüya var ve bu onun bütün huzurunu kaçırıyor. Rüyasında Ayşe kan rengi bir denizde yüzüyor, başının üstünde ise kırlangıçlar uçuyor. Küçük kız bütün gücünü yitiriyor. Deniz suyu ise gittikçe koyulaşan kan rengine bürünüyor. Kendisi ufka doğru yol alıyor, ufka neredeyse vardı varacak, ama denizin üzerindeki ince ufuk çizgisi yer değiştiriyor ve yeniden daha ileriye, uzağa kayıyor. Küçük kız ise bitkin düşüyor ve daha fazla yüzecek hali kalmıyor. Sanki bütün gücü boşalıyor. Kırlangıçlar ise ufku aşıyorlar.

Ayşe ter içinde yüzüyor. Ateşler içinde yanan alnıca siyahlara bürünmüş kadın ıslak mendil koyuyor. Küçük kız nefes almakta zorlanıyor. Öksürüğü gittikçe artıyor ve güzel dudakları allara boyanıyor. Yanındaki sehpanın üzerinde Kuran duruyor. Camiden hoca getiriyorlar.

Küçük kız yeniden rüyalara dalıyor. Uzaktan çan sesleri duyuyor. Çocuklar oynamayı kesiyor ve çan sesinin geldiği yöne koşmaya başlıyorlar. Geniş boş çayırda tek kubbeli küçük güzel bir yapı yükseliyor. Kalabalık toplanmış ve ilahi sesleri duyuluyor. Küçük kız bir köşede sessizce duruyor ve duvardaki güzel resme dikkatlice bakıyor. Bu resimde kendisi gibi uzun örgüleri olan, elinde asmadan bir haç tutan küçük bir kız tasvir edilmiş. Nereden anımsıyor bunu acaba. Bilinçaltındaki derinliklerden, annesinin kendisine anlattığı Kapadokyalı küçük kızın adı yavaş yavaş belirmeye başlıyor.

Ayşe zangır zangır titriyor. Alnını soğuk terler basıyor. Gözleri genişliyor. Küçük kız yatak çarşafını çekiştiriyor, derin derin öksürüyor ve kuğu gibi uzun boynu kanlara boyanıyor. Yanındaki kadın boynundaki kanları siliyor.

Ayşe kıvranıp duruyor, tekrardan deniz, kırlangıçlar ve ufuk. Dalgalı denize yeniden giriyor. Şimdi mutlaka yüzüp geçmeyi istiyor. Bu onun son şansı. Ne pahasına olursa olsun ufka ulaşmalı. İsterse bu sonuncu seferde ufuk onlarca kez kendini uzağa çeksin. O her şeye rağmen yüzmekten vazgeçmeyecek. O, kırlangıçların kendi yuvalarını nasıl bulduklarını hep merak edip duruyor. O da kırlangıçlar gibi bulur yuvasını. Bu akıllı kuşlar kendisine yol göstermekten artık korkmuyorlar.

Ayşe geriniyor. Bacaklarını karnına çekip uzatıyor. Kalbi deli gibi çarpmaya başlıyor. Ne kadar hızlı yüzerse yüreği o kadar pırpır ediyor, damarlarında kanın nasıl dolaştığını hissediyor, korkunç dalgalar onu ufka yaklaştırmıyor. Gittikçe gücünü kaybediyor. Ciğerleri suyla doluyor. Birden kırlangıçların sesini duyuyor.  Derin bir nefes alıyor ve seslerinin peşinden gidiyor. İşte ufuk da görünüyor. Ayşe, artık yerinin değişmeyeceği ümidiyle doluyor. Neredeyse ufka varacak ve ufku aşacak.

Küçük kız bir tekrar çırpınıyor. Gözbebekleri bir noktaya dikilip kalıyor. Öne doğru kalkıyor, bir şeye karşı koyacakmış gibi kollarını hareket ettiriyor.

                                                                                             

Önünde yeniden ufuk beliriyor ve her nasılsa yerini değiştirmiyor. Ayşe, küçük yoldaşlarıyla birlikte, denizin üzerindeki bu ince çizgiyi aşıp geçiyor.

Ayşe, cansız biçimde yatağa yığılıyor.

Tarihin labirentinde yitmiş biri olarak çıkış arıyorum. Şerbet kendine özgü çekiciliğini kaybediyor. Labirente girersem orada sonsuza kadar kalmayı zaten kabul etmiştim. Gerçekten hiçbir zaman geri dönemeyecek, yüzyılların ufuk çizgisini aşamayacak mıyım? Ayşe’yi, kıskanıyorum, bir zamanlar kırlangıçların kaderini özleyen o küçük kızı. Şimdi ben karanlık labirentte onun gibi hayaletlerle savaşıp başarmayı arzuluyorum.

Dalgalarla savaşıyoruz, bazen ince çizgiye yaklaşmaya çabalıyoruz, yaklaştığımızı sandığımız zamanlar oluyor, ama birden yok oluyor bu ince çizgi ve biz gene uzaklara düşüyoruz. Oraya hiçbir zaman varamayacağımız, oraya ulaşamayacağımız fikrine kapılıyoruz, bu çizgiyi ne zaman ve nasıl aşacağımızın önemi yok, ne de olsa rüyalarında veya gerçek hayatta herkes sonunda kendi uzak ufkuna doğru yüzüyor. Ne de olsa bu çizginin ötesinde bizim vatanımız bulunuyor, Medea’nın ülkesi.

Etrafımdaki her şey tekrar dönüp duruyor. Tarihsel olaylar, geçmiş yüzyıllar birbirine giriyor. Burada zaman ve mekân ortadan kalkıyor.

  Yabancı bir ses uyandırıyor beni. Bütün bunlar bir rüya mı? Zaman içinde yolculuk, yüzyılların labirenti, Ayşe’ye ait her şey bir rüya mı? Her şey apaçık ortadaydı. Çabucak giyinip dışarı çıkıyorum ve kentin sahili boyunca yürümeye başlıyorum.

                                                         

O kadar uzun yürüyorum ki kentin merkezinin dışına çıkıyorum, bu arada akşam oluyor. Güneş ufuk çizgisine doğru alçalıyor. Sahiden de tuhaf bir görüntü, bakınca insan ötesinde denizin sona erdiğini sanıyor. Uzakta, turistlerle dolu eski tip bir gemi görünüyor. Yelken direğinin etrafını kırlangıçlar sarmış. Kendimi gülümsemekten alıkoyamıyorum, dönüp bir yokuşu tırmanmaya başlıyorum.  Küçük bir ev dikkatimi çekiyor. Çok eski olduğu her halinden belli. Terk edilmiş, yarı yıkık, çatısı çökmüş, korkutucu bir ev. Bu harabe ev gerçekten de ürkütücü. Cesaretimi toplayıp içeri giriyorum. Ağır bir nem kokusu hâkim. Küçük bir masa, eski bir dolap ve parçalanmış bir ayna. Tuhaf bir duyguya kapılıyorum.  Sanki önceden burada bulunmuş. Kafesli pencere gözüme ilişiyor. Yoksa bu bir deja-vu mu? İnanılması güç. Kendi duygularımdan ürkmüş olarak dışarı fırlıyorum. Temiz havaya ihtiyacım var. Geriye dönüp bakmadan oradan hızla uzaklaşıyorum. Uzun süre koşuyorum. Artık hava kararmış. Kent gece ışıkları hayatına başlamış. Sokaklar, Aya Sofya, camiler ışıklar altında. Sıra sıra barlar, Doğu’ya özgü kokular hayli çekici ve büyüleyici. Nasıl olduğunu anlamadan kendimi bir mezarlıkta buluyorum. Belli ki sadece buradan geçerek ana caddeye ulaşılıyor. İçime bir korku düşüyor. Hemen önümde uzun mezar taşları beliriyor. Bunlar eski mezarlar. Mezarlardan biri sanki beni kendine çekiyor. Mezarın kitabesini zar zor okuyorum. Cebimden telefonumu çıkarıp kitabeye ışığı tutuyorum. Ve net bir biçimde “Küçük Ayşe” yazısını okuyorum.

(targmna fahretin Ciloglum)